İçindekiler
Şufa hakkıyla ilgili bilinmesi gerekenler arasında birçok bilgi yer alır. Şufa hakkının kapsamı kimlerin yararlanabileceği, kimlerin bu hakkı elde edebileceği gibi bütün sorularının cevapları şufa hakkının içerisinde bulunmaktadır. Hisseli tapu uygulaması içerisinde yer alan şufa hakkı terimi hak kapsamında kanunlar ile korunmaya devam eder.
Şufa hakkı ile ilgili oluşan her bir problem için dava açma hakkı bulunmaktadır. Paylı mülkiyet sistemiyle hareket eden ortaklar, paydaşlar ya da tapu sahipleri şufa hakkını kullanmak için dava açabilmektedir. Paylı mülkiyetinin kurulmasını takip eden andan itibaren şufa hakkı bütün mülk sahiplerine veya pay sahiplerine verilen haklardan biridir.
Şufa hakkı nedir sorusu en çok hak sahiplerini ilgilendiren bir sorudur. Şufa hakkını kullanabilmek için belirli şartların yerine getirilmesi gerekir. Şartları sağlamayan kişiler şufa hakkından yararlanamamaktadır. Şufa hakkı, bir diğer deyiş ile ön alım hakkı olarak da bilinir. Paylı mülkiyet sisteminde tercih edilen terimlerden biri olup, kişilere verilen farklı haklar ve bu hakların kullanılma yöntemleri bulunur.
Pay hakkı kapsamında öncelikli satışı hakkının elde edilebilmesi için şufa hakkının olması gerekir. Şufa hakkı olunduğu takdirde öne alım. Ön satış gibi işlemlerde kişiler öncelikli hale gelir. Şufa hakkının kullanılmasından eğer taraflar anlaşmazlık ile karşılaşır ise arabuluculuk yöntemini tercih edebilecekleri gibi bir süreci mahkemeye de taşıyabilirler.
Şufa hakkı süresi anayasa ile sınırlandırılmıştır. Şufa hakkının kullanılabilmesi için öngörülen süreler bulunmaktadır. Bu süreler anayasaya korunma altına alınmıştır. Şufa hakkına yönelik hazırlanan yönerge ve mevzuatlarda da süre ve bu sürelerin kapsamıyla ilgili bilgiler yer almaktadır. Taraflar anlaşamadıkları takdirde şufa hakkı için dava açabilir.
Şufa hakkı süresinin kullanımı 2 farklı kategoriden oluşur. Notere bildirilen şufa hakkı ile notere bildirilmeden yapılan şufa hakkı kullanımı farklı sürelere tabidir. Şufa hakkı süresi ile ilgili gelişmeler şu şekilde sıralanabilir:
Şufa hakkını kullananlar hak sahibi olan kişileridir. Şufa hakkını kullanabilmek için belirli şartların yerine getirilmesi gerekir. Bu şartları yerine getiren kişiler şufa hakkını sonuna kadar kullanabilir ve haklarının sorgulamasını yapabilir. Şufa hakkını kullanan kişiler paydaş ya da pay sahipleridir. Şufa hakkı paydaşlar tarafından kullanılabileceği gibi paylı mülkiyet sistemiyle hareket eden kişiler tarafından da kullanılabilir.
Şufa hakkını kullanan kişiler arasında hak sahipleri önemli ölçüde yer tutmaktadır. Ayni ve maddi olarak şufa hakkını kullanmak da mümkün olsa da farklı kurallar bulunur. Konut üzerinde ayni ya da maddi hak sahibi olan kişilerin hak türü son derece önemlidir. Çok sahibi olan kişiler şufa haklarını kullanabilir, ancak ayni hak sahibi olan kişilerin ise şufa hakkını kullanmalarına izin verilmez.
Şufa hakkının düşmesi için belirlenen şartlar bulunmaktadır. Şufa hakkının düşmesine sebep olan en önemli unsur süredir şufa davasının açılabilmesi için belirli süreler seçilmiştir. Bu süreler kapsamında dava açılmadığı takdirde şufa hakkı düşürülür. Şufa hakkının düşmesini istemeyen kişilerin aynı süre içerisinde hareket etmesi gerekir.
Eğer sözleşme kapsamında şufa hakkı elde edilmiş ise sözleşme kapsamı da önem taşımaktadır. Sözleşmeye bağlı olarak çoğunlukla verilen süre 10 yıldır 10 yılın ardından şufa hakkının düşmesi mümkündür. Farklı faktörlerden dolayı davalı ya da davacı kendi payını kaybettiği takdirde yine şufa hakkı düşecektir.
2020 yılında yapılan düzenlemeler ile 7255 sayılı kanunda farklı maddeler değiştirilmiştir. Değiştirilen ve maddeler arasından kaldırılan farklı unsurlar da bulunur. Şufa hakkı her ne kadar aktif olarak kaldırılmamış olsa da bazı maddeleri artık kanun kapsamında değildir.
Şufa hakkının kullanılması ve davanın açılabilmesi için gerekli şartların sağlanması gerekir. Şartlar sağlanmadığı takdirde hakkının düşmesi ve bu sebeple de dava açılamaması ile karşılaşılabilir. Şufa hakkı hà¢lࢠyürürlükte olmasına karşın komşu parsel ile ilgili yapılan düzenlemeler kapsamında kanunun 23. maddesi kaldırılmıştır. Bu kanun maddesi haricinde şufa hakkı ve şufa davası ile ilgili olan diğer maddeler kullanılmayan ve anayasada yer almaya devam etmektedir.
Hisseli tapuda şufa hakkı nasıl önlenir sorusu birçok hak sahibinin merak ettiği bir konudur. Şufa hakkının kullanılmaması için hakkın düşmesi ya da engellenmesi gerekir. Hakkın düşmesi çoğunlukla zaman aşımı ve pay kaybı gibi konulardan dolayı olur. Şufa hakkının engellendiği yöntemler ise çoğunlukla feragat ve yasal olmayan yöntemlerle satış sürecinin gerçekleştirilmesidir.
Kanun nezdinde korunmaya alınan hakların kullanılması ya da kanuna karşı hareket edilmesi karşısında şufa hakkı kaybedilir. Pay hakkında ya da sözleşmeden doğacak olan anlaşmazlıklar ve hak ihlalleri gibi konularda hangi durumlarda şufa hakkı olmaz sorusunu yanıtlar. Şufa hakkının olmadığı durumlar arasında feragat işlemleri de yer almaktadır. Kişiyi kendi önalım haklarından feragat ettiği takdirde şufa hakkı otomatik olarak düşer.
Şufa hakkının kullanıldığı durumların başında dava açmak yer alır. Şufa hakkının kullanılabilmesi için şufa davası açılması gerekir, şufa hakkını kullanmak isteyenler mahkemede kendi haklarından feragat etmemelidir. Şufa hakkı çoğunlukla yapıyı satın alan kişiye açılmaktadır. Pay sahibi olana değil, pay sahibinin sattığı üçüncü şahsa açılan bu davada satış işleminin gerçekleşmesi de önemli koşullardan biridir. Şufa hakkının kullanılması için satış işlemlerinin tamamlanması gerekir.
Şufa davasını açabilen kişiler kanun ile belirlenmiştir. Bir kimsenin şufa davası açabilmesi için öncelikli olarak hak sahibi olması gerekir. Hak sahibi olmayan ve mülkün paylaşımı olarak kabul edilmeyen kişilerin şufa davası açmasına izin verilmez, hisseli mülk üzerinden yapılan bu işlemlerde hisseli mülk sahibi olmak da önem taşıyan etkenlerden biridir.
Hisseli mülk sahibi olmayan kişiler şufa davası açmamaktadır. Şufa davasını açabilmek için Yargıtay kararı da gerekebilmektedir. Özel durumlar kapsamında Yargıtay’dan farklı kararlar çıkması mümkündür.
Şufa davası zamanaşımı sözleşme ve hak sahipliğine göre değişebilmektedir. Bu süreler 3 ay, 2 yıl ve 10 yıldır. Şufa davasının açılması için ortalama süre 2 yıldır 2 yıllık sürecin ardından farklı şartlar ve gereksinimler söz konusu değil ise şufa davası zaman aşımına uğrar. Dava açılabilmesi için belirlenen yasal süre 24 aydır. Şufa davası zaman aşımına uğradığı takdirde hak düşmesi ile karşılaşılır.